Amaryllis, ridderster

Sprookjesachtige bloemen, lange en sierlijke stelen die uit een bolvormige bol ontspruiten... de Amaryllis lijkt wel een kunstbloem. En die indruk wordt nog versterkt wanneer de knol wordt versierd met rode of gouden glinsterende wax en een warme kerstgroet. De plant wordt dan ook heel vaak als kerstcadeau geschonken dat na de bloei helaas in de vergetelheid raakt of in de vuilnisbak belandt. De mooie kerstbloem kon ons echter meerdere jaren vergezellen - daar heeft ze gewoon wat aandacht voor nodig.

In 1987 kwamen experten tot de conclusie dat de term "Amaryllis" vanuit botanisch oogpunt niet meer van toepassing is. De populaire plant behoort namelijk tot het geslacht van de ridderster (Hippeastrum). Botanisch gezien maken enkel de Amaryllis paradisicola en de en de Amaryllis belladonna (ook wel belladonna-lelies genoemd) deel uit van het geslacht Amaryllis.

Het hoeft niet te verbazen dat de riddersterren worden ingedeeld in de verkeerde familie, want de Amaryllis en de ridderster lijken heel hard op elkaar. Zelfs vandaag de dag worden onze ridderster-hybriden in de volksmond Amaryllis genoemd en worden ze tijdens de adventsperiode ook onder die naam verkocht.

Er bestaan in totaal ongeveer 80 verschillende soorten ridderster (Hippeastrum). Het overgrote deel is afkomstig uit droge Zuid-Amerikaanse gebieden. De planten die bij ons op de vensterbank in een vaas worden gepresenteerd, zijn voornamelijk hybriden. De ridderster is verkrijgbaar in heel wat verschillende vormen, kleuren en groottes.

Grootbloemige soorten zoals de "Coquette" of de "Hermitage" kunnen bloemen met een diameter van wel 20 cm vormen. Er zijn ook soorten waarvan de bloemen amper 12 centimeter groot worden, zoals de Amaryllis "Evergreen". De meest voorkomende soorten hebben middelgrote bloemen.

Qua kleur en vorm is vooral de rode klassieker heel populair. Toch bestaan er ook varianten met tweekleurige of dubbele bloemen. Denk maar aan de "Dancing Queen" die ons betovert met dubbele, zalmkleurige, witgestreepte bloemen en de "Samba" met zijn uitzonderlijke ronde, felrode bloemblaadjes met witte centrale streep en fijne witte rand. De Amaryllis-hybride "Apple Blossom" bloeit daarentegen in zachtroze en witte tinten en doet daarmee zijn naam alle eer aan.

Als je tijdens de kerstperiode van je ridderster wilt genieten, dan raden we je aan om die op een lichtrijke plek te plaatsen, zoals op een vensterbank of op de keukentafel nabij een oost- of zuid-georiënteerd raam. Om te vermijden dat de stengels te sterk in één bepaalde richting groeien, kan je de pot regelmatig 180°C draaien. Qua temperatuur is de plant echt niet veeleisend : 15 tot 20°C is ideaal. Bij warmere temperaturen bestaat het gevaar dat je ridderster minder lang zal bloeien.

Vanaf mei kan je je plant op een half-schaduwrijk plekje in de tuin of op het balkon plaatsen. Tijdens de groeifase in de zomer is een temperatuur van 20 tot 26°C ideaal. In de nazomer last je amaryllis een rustpauze in. Dan geeft de plant de voorkeur aan een temperatuur van ongeveer 16°C en een donkere, droge plek, vb. een vorstvrije kelder of garage. Na ongeveer drie maanden mag je ridderster terug naar de vensterbank verhuizen.

Het mooie bolgewas wordt vaak in november of december als kerstdecoratie gekocht, of misschien krijg je er zelfs eentje cadeau. Als je een amaryllis in wax hebt, dan heb je helemaal geen pot of potgrond nodig. De plant kan dan gewoonweg op een lichtrijke plek worden geplaatst. Hoe je je een amaryllis in wax correct verzorgt, lees je in ons artikel.

Voor de aanplanting van je amaryllis kies je bij voorkeur voor een pot met een diameter die 2 tot 3 cm groter is dan de bol. De bodem van de pot kan je bedekken met een laagje hydrokorrels die ervoor zullen zorgen dat het overtollige gietwater gemakkelijk kan weglopen. Daarna vul je de pot op met een potgrond voor cactussen en vetplanten en plaats je het bolgewas in de pot. Lange, beschadigde wortels kan je met een scherpe schaar afknippen. Vul de lege ruimtes naast het bolgewas voor de helft op, zodat de bovenste helft van de bol boven de potgrond uitsteekt. Tot slot moet je de potgrond goed bevochtigen - giet niet direct over het bolgewas om te vermijden dat die begint te rotten. Geef pas opnieuw water wanneer de stengels gegroeid zijn en bloemknoppen zijn verschenen.

Het kan gebeuren, dat de bloem zo zwaar wordt, dat de stengel gaat doorhangen. In dat geval kan je een stokje naast de stengel planten om de bloem te ondersteunen.

Riddersterren komen oorspronkelijk uit droge Zuid-Amerikaanse regio's en kunnen daarom lang zonder water. Toch raden we je aan om de potgrond te controleren alvorens je gaat begieten. Als de grond nog vochtig aanvoelt, hoef je geen water te geven. Pas als de bovenste laag is uitgedroogd, kan je naar je gieter grijpen. Om te vermijden dat je bol nat wordt, kan je water geven via de onderzetter. Dit water wordt dan langzaam van onderaf door de potgrond opgenomen. Na 15 minuten giet je het resterende gietwater best weg. Als de plant te lang in water staat, kan ze rotten en afsterven.

Amarylissen die tijdens de zomermaanden op een half-schaduwrijk plekje buiten staan, hebben meestal meer en vaker water nodig dan planten die binnen staan. Tijdens de rustperiode (in de nazomer), hoef je geen water te geven.

Tip : een amaryllis in wax heeft geen extra verzorging nodig. De bol voorziet de plant tijdens de eerste weken van alles wat ze nodig heeft om te leven. Pas na de bloei zal je water en voedingsstoffen moeten geven.

Na de bloei heeft de plant voedingsstoffen nodig zodat ze kan beginnen aan de groeifase en ze haar energiereserves kan aanvullen. Gebruik hiervoor geen meststof voor bloeiende planten - de meststof wordt namelijk pas NA de bloei toegediend. Eens de rustfase in augustus begint, hoef je ook niet meer te bemesten.

Eens de bloeiperiode afgelopen is, mag je de plant zeker niet snoeien. Enkel de verwelkte bloemen mogen worden verwijderd. De stengels mogen pas compleet worden afgeknipt eens de stengel zelf is opgedroogd. De groene bladeren van de plant mag je niet verwijderen. Deze kunnen met de hand worden verwijderd in de herfst, wanneer ze zijn verdord.

Een amaryllis wordt graag verpot in een portie verse potgrond in oktober of november, twee maanden voor de bloeiperiode. Je kan de plant ook verpotten in het voorjaar. Zo krijgt de plant voldoende verse voedingsstoffen die ze nodig heeft voor de ontwikkeling van bladeren en wortelen.

• Het bolgewas kan broedbollen (klisters) produceren. Die kan je verwijderen maar kan je eveneens aan de plant laten als je van plan bent om de plant later te vermeerderen.
• Als je merkt dat de pot te klein is geworden, moet niet alleen de potgrond worden vervangen maar moet je ook voor een grotere pot kiezen.
• Aangezien alle plantendelen van de ridderster onverteerbaar en giftig zijn, raden we je aan om handschoenen te dragen tijdens het verpotten.
• Na het verpotten heeft de plant water nodig en moet ze op een donker plekje worden geplaatst.

Eens een nieuwe stengel verschijnt, kan je opnieuw voorzichtig water geven. Overtollig gietwater dat in de onderzetter achterblijft, moet na 20 minuten worden weggegoten.

De kerstplanten lijken misschien wel op kunstbloemen, toch zijn ze vaak het slachtoffer van plagen en ziekten. Zo wordt de amaryllis vaak aangetast door bladschroei (Stagonospora curtisii), een ziekte die je kan herkennen aan de roodbruine vlekken die zowel op de bladeren als op de bol verschijnen. Vaak beginnen deze vlekken ook te rotten. Als de aantasting nog niet te ver gevorderd is, kan een warmwaterbad eventueel redding bieden. Hierbij leg je het bolgewas gedurende twee uren in 46°C warm water. Deze temperatuur moet exact worden behouden om enerzijds voldoende effect te bereiken en anderzijds het bolgewas niet te beschadigen. Als je het juiste substraat gebruikt en de plant correct verzorgt, zou je amaryllis moeten gespaard blijven van schimmelziekten. Concreet betekent dit : gebruik een goed doorlatende potgrond met hoog zandgehalte en geef matig water, idealiter via de onderzetter.

Naast schimmelziekten kan je ridderster vooral tijdens de winter worden aangevallen door schildluizen of wolluizen. Deze nestelen zich voornamelijk op de wortelhals van je plant. Deze insecten kan je bestrijden met behulp van een biologische insectenbestrijder.