De zuurtegraad van de bodem meten

Voedingsstoffen kunnen als opgeloste zoutverbindingen in de bodem aanwezig zijn, zodat ze gemakkelijk door de planten kunnen worden opgenomen. Afhankelijk van de pH-waarde kunnen de afzonderlijke hoofd- en sporenelementen zich echter aan de bodemdeeltjes binden.

Als de pH-waarde suboptimaal is, kan het zijn dat de bodem goed is voorzien van alle voedingsstoffen maar dat deze door de planten niet kunnen worden geabsorbeerd. In dat geval zal er amper iets gebeuren wanneer je uitgebreid hebt bemest - de planten groeien slecht of vertonen vervormingen. Zo zijn stikstof, kalium en calcium schaars voor planten wanneer de pH-waarde in de bodem te laag is. Als de waarde daarentegen te hoog is, dan is de aanvoer van voedingsstoffen groot maar ontbreken ijzer, mangaan of boor.

De overmatige beschikbaarheid van enkele voedingsstoffen kan in extreme gevallen echter ook problematisch zijn voor je planten. In bijzonder zure bodems zijn grote hoeveelheden aluminium beschikbaar voor de planten. Je kent misschien het effect van een matige hoeveelheid aluminum op de blauwe kleur van hortensia's die in een zure, aluminiumrijke bodem groeien. Te veel aluminum heeft echter een impact op de gezondheid van de planten en kan er voor zorgen dat er nauwelijks tuinplanten overleven.

Door te zorgen voor een evenwichtige pH-waarde van de bodem, kan je dit probleem oplossen. Want alleen dan kan de bodem de planten alle belangrijke voedingsstoffen ter beschikking stellen. Uitersten zijn nooit gezond. Uiteindelijk is er altijd een onder- of overaanbod van individuele hoofd- of sporenelementen.

Ook de activiteit van bodemorganismen is sterk afhankelijk van de pH-waarde van de bodem. In een zure bodem met een lage pH zijn de bodemorganismen nauwelijks actief. Om de gevolgen hiervan te begrijpen, bekijken we in vier stappen hun rol in de bodem :

1. In een eerste fase zetten grotere bodemorganismen zoals regenwormen de organische stoffen in de bodem (zoals bladeren en stengels) om in waardevolle humus. Die wordt afgebroken door de veel kleinere micro-organismen zodat voedingsstoffen worden geproduceerd die door de planten kunnen worden opgenomen (vb. stikstof).
2. De grote en kleinere bodemorganismen vormen een soort gebruiksketen. Als de bodemorganismen niet meer actief zijn, dan wordt de bodemstructuur aangetast - deze krijgt een minder fijne, kruimelige structuur. Bladeren en stokken worden niet afgebroken en niet meer omgezet tot humus.
3. Dit heeft wederom gevolgen voor de micro-organismen die niet genoeg humus kunnen vinden voor verdere verwerking (mineralisatie).
4. Aan het einde van de keten missen de planten in de tuingrond ook de mineralen die organisch gebonden zijn en die pas eerst door de activiteit van de micro-organismen worden vrijgegeven. Daartoe behoort voornamelijk stikstof, maar ook kalium en fosfor.

Bij een bodem met een pH-waarde van meer dan 7,5 spreken we van een alkalische of basische grond. Dit betekent dat de grond sterk kalkhoudend is. In het extreme geval - bij waarden vanaf 9 - is er weinig kans dat de planten het overleven. Zo een ongewoon hoge pH-waarde in de bodem kan trouwens veroorzaakt worden door te vaak te bekalken of door het gazon jarenlang kalkrijk (hard) water te geven.

• Voedingsstoffen zoals ijzer, mangaan, koper, zink en boor zijn enkel in kleine hoeveelheden beschikbaar voor de plant. Dit veroorzaakt groeistoornissen en vervormingen van plantendelen.
• Tegelijkertijd wordt het bodemleven gestimuleerd, zijn regenwormen en micro-organismen bijzonder actief, wordt organisch bodemmateriaal ijverig omgezet in humus en humus in mineralen waardoor de bodemstructuur eronder lijdt : de grond heeft nauwelijks een structuur die water en lucht kan opnemen.
• Het werk van de actieve bodemorganismen zorgt op zijn buurt voor een overaanbod aan stikstof, kalium en fosfor in de bodem - allemaal stoffen die voorheen organisch gebonden waren en nu vrijkomen als gevolg van de afbraakprocessen.

Er is meestal geen erg nauwkeurig resultaat nodig om te bepalen hoe je je tuinbodem verder moet bewerken. Vaak kan je zelf een analyse doorvoeren met teststrips - die ook vaak bij zwembaden worden gebruikt - of met vloeistoffen die afhankelijk van de waarde een andere kleur aannemen. Als je regelmatig en zonder veel moeite de waarde wilt opmeten, kan je zelfs een speciaal meetinstrument aankopen.

Wens je veel gedetailleerdere informatie, dan kan je een bodemstaal laten analyseren. Het voordeel hiervan is dat de resultaten veel nauwkeuriger zijn en je duidelijke conclusies kan trekken over welke planten het bijzonder goed zullen doen op deze bodem. Dergelijke bodemanalyses geven ook informatie over de concentratie voedingsstoffen in de bodem - zo kan je zien waar het schoentje eventueel wringt.