Een moestuin aanleggen : alles begint bij een goede planning

Bij het bepalen van het juiste plekje voor je moestuin of moestuinbak spelen de locatie, de bodemkwaliteit en het licht een belangrijke rol. Groenteplanten kunnen nu eenmaal niet overal groeien.

1. Zon aub!

Groenteplanten hebben veel zon nodig om goed te groeien en heerlijke vruchten te ontwikkelen. Kies daarom een zo zonnig mogelijk plekje uit voor je moestuin. Als je moestuin dagelijks enkele uurtjes in de schaduw licht, spreken we van een half-zonnige locatie. Dit is voor de meeste groentegewassen geen probleem. Als je tuin compleet in de schaduw ligt, dan zijn de vooruitzichten voor een rijke oogst niet zo positief. Misschien kan je in de voortuin een moestuinbak plaatsen of naar een volkstuin trekken om je moestuindroom te verwezenlijken?

2. Bodemstructuur : luchtig en rijk aan voedingsstoffen

Groenteplanten voelen zich in het algemeen goed in een humusrijke, goed gedraineerde en voedselrijke bodem met een neutrale pH (6 tot 9). In ons artikel "Een overzicht van de verschillende bodemtypes" ontdek je hoe je kunt bepalen hoe het met je tuinbodem gesteld is en hoe je de kwaliteit ervan kunt verbeteren.

Tip : als je tuingrond heel zwaar of heel zanderig is, plant je groenteplanten dan bij voorkeur in een moestuinbak. Ook bij een zure bosgrond is een moestuinbak een waardig alternatief. Hier kan je zelf bepalen in welk type grond je de gewassen aanplant. Bij het opvullen van een moestuinbak is het belangrijk dat je een goede drainage voorziet. De planten mogen niet langdurig in water staan om wortelrot te vermijden. Een moestuinbak wordt bij voorkeur met verschillende materialen opgevuld. In ons artikel "Moestuinbak opvullen" ontdek je er alles over.

Belangrijke tips voor de voorbereiding van de bodem :

• Bereid je tuinbodem voor op zijn nieuwe taak door de bovenlaag lichtjes om te spitten. Aanwezige planten (inclusief wortels), stenen en takken moeten daarbij worden verwijderd.
• Vóór het aanplanten kan je de bodem in je groentebed verrijken met compost om het bodemleven te activeren en verder aanvullen met een aangepaste potgrond voor groenten. Op die manier creëer je de ideale groeibasis voor je groenteplanten.
• Meststoffen met grote wateropslagcapaciteit zoals de COMPO Bio-meststoffen met schapenwol kunnen bij de aanplanting in het plantgat worden verwerkt. Zij zullen ervoor zorgen dat je planten gedurende meerdere maanden alle belangrijke voedingsstoffen krijgen.

Enkel in de juiste omstandigheden zullen je groenteplanten een rijke oogst produceren.

3. Beschut tegen de wind, maar luchtig

Groenteplanten voelen zich in hun nopjes bij een aangename zomerbries. De lucht circuleert tussen de bladeren, waardoor de bladeren na een regenbui sneller zullen opdrogen. Op die manier is er minder kans op schimmelziekten. Een plekje waar je planten worden blootgesteld aan sterke wind, moet je vermijden. Kies bij voorkeur voor een beschut - maar niet windstil - plekje in de moestuin.

Je kan ook een serre plaatsen. Heel wat warmteminnende planten zoals tomaten voelen zich hier goed want ze hebben het er niet alleen aangenaam warm, ze zijn eveneens beschermd tegen de regen. Je mag niet vergeten om dagelijks meerdere malen te verluchten.

4. Afstand tot houtgewassen

Groenteplanten moeten op een ruime afstand van houtgewassen worden aangeplant. Als ze onder bomen, struiken of hagen zijn aangeplant, hebben ze minder licht ter beschikking. Als de groenteplanten te dicht bij de siergewassen staan, zullen ze bovendien concurreren om voedingsstoffen en water. Om dit te vermijden, moet je voldoende ruimte inplannen. Je kan je nieuwe moestuin visueel markeren door het oppervlak te omkaderen met smalle houten latten. Ook grotere stenen zijn hiervoor geschikt.

5. Egale oppervlakte

Een vlakke ondergrond is een voordeel. Op een helling zal het meeste water namelijk langs de helling omlaag lopen, waardoor het niet beschikbaar is voor alle groenteplanten. De helling kan je eventueel in meerdere kleinere stukken opdelen. Deze individuele secties kan je omkaderen met natuurstenen of houten latten en vervolgens opvullen met een drainagelaag (houtsnippers, struikafval) en een voedselrijke potgrond voor groenten tot het bedoppervlak vlak is. Op die manier ontstaan er "verhoogde bedden" in trapvorm die je kan beplanten zoals een traditionele moestuin.

Is het plan om een moestuin aan te leggen en zo je gezin dagelijks te voorzien van heerlijke groenten en fruit? Of wil je liever enkele groenteplanten kweken om tussendoortjes te plukken? Afhankelijk van de optie die je kiest, moet je meer of minder ruimte inplannen.

Klein snackhoekje of zelfvoorzienende tuin?

Als je slechts een paar kleine kerstomaatjes, aardbeien of kruiden wilt kweken, dan heb je voldoende met een klein groentebed van 3 tot 4 m². Verschillende heerlijke groenten zoals tomaten, komkommers, paprika's, aardappelen en allerlei kruiden en slasoorten kunnen zelfs in een pot of bak worden gekweekt. In ons artikel "Waarop moet je letten bij het telen van groenten en fruit op het balkon?" ontdek je er alles over.

Als je minder groenten in de supermarkt of kruidenier wilt aankopen maar meer tijd in de tuin wilt doorbrengen, kan je twee tot drie groentebedden installeren. Om echt te kunnen voorzien in je eigen oogst, kan je meerdere groentetuinen of serres voorzien met een goed doordacht achterliggend beplantingsplan. Voor een zelfvoorzienende tuin moet je per persoon een oppervlakte van minimum 20 m² voorzien.

Hoeveel ruimte heb je nodig per groentebed?

Om je groentebedden gemakkelijk te kunnen onderhouden, mogen ze niet breder zijn dan 120 centimeter. De lengte speelt geen rol - die varieert naargelang je wensen en de beschikbare ruimte. Bovendien moet je ruimte inplannen voor paden. Idealiter zijn je groentebedden langs alle kanten gemakkelijk toegankelijk.

Een voorbeeld : voor de aanleg van een moestuin met vier vierkante groentebedden omgeven door paden van net geen 50 centimeter breed, heb je een minimumoppervlakte van 15 m² nodig.

Om je groentetuin tegen stormen en dieren te beschermen, kan je rondom de buitenste paden nog een hekken of enkele hagen plaatsen. Een liguster is hierbij een heel goede keuze : deze haagplant trekt met haar witte bloemen in de zomer heel veel bijen en vlinders aan en voorziet de vogels tijdens de winter van lekkere zwarte bessen. Als je voldoende ruimte hebt, kan je natuurlijk ook een bessenhaag aanplanten.

Het antwoord op deze vraag ligt eigenlijk voor de hand : hoe groter de moestuin, hoe meer tijd het onderhoud zal vragen. Onkruiden wieden, de planten controleren op plagen, bemesten, water geven - vooral tijdens hete zomers snakken je planten naar water. Je mag ervan uitgaan dat je je groenteplanten meerdere keren per week moet controleren.

Als je weinig tijd hebt, raden we je aan om met een kleine moestuin te beginnen. Een verhoogde moestuinbak is hierbij perfect : deze heeft vaak minder onderhoud nodig omdat - eenmaal die geïnstalleerd is - woelmuizen en slakken geen groenten meer kunnen aantasten. Plaats je moestuinbak bij voorkeur op een zichtbare plaats op het terras. Zo vergeet je niet om regelmatig te begieten.

Als je ongeveer 30 tot 60 minuten per dag kan spenderen aan het tuinieren, dan zijn twee tot vier groentebedden en een kleine serre realistisch. We geven je hierbij graag twee tips :

• Voorzie een centraal watervoorzieningspunt. Een goed geplande installatie is efficiënt, zal water besparen en zal je tijdens de zomer ook veel werk besparen.
• Een laagje mulch zal je eveneens helpen bij het besparen van water. De schors, houtchips, ... zullen verhinderen dat er water verdampt. Zo blijft de bodem langer vochtig en moet je minder vaak water geven.

Alle groentesoorten kunnen in principe in een geëgaliseerd, zonnig groentebed worden gekweekt. Vooral robuuste planten zijn hiervoor heel geschikt, denk maar aan wortelen, pastinaken, erwten, snijbiet, spinazie, veldsla, aardappelen, rode bieten, koolraap, savooikool, boerenkool, bloemkool en broccoli.

Warmteminnende groentesoorten zoals paprika, tomaten en komkommers daarentegen geven de voorkeur aan een serre, waar ze beschermd zijn tegen de regen. Je kan deze ook in een pot aanplanten en onder een afdak op je terras plaatsen. Er bestaan daarnaast ook soorten die in de vollegrond kunnen worden aangeplant.

Een paar groentesoorten stellen speciale eisen aan hun groeiomgeving : zo voelt wasabi zich het beste thuis op half-schaduwrijke plekjes in stromend water. 

Conclusie : over het algemeen kunnen de meeste groentesoorten zonder probleem in een zonnige groentetuin met voldoende ruimte worden aangeplant.

Tomaten, komkommers, paprika's, wortelen, uien... een gevarieerde oogst kan je bereiken op 2 manieren : door meerdere groentesoorten op een grote oppervlakte aan te planten, of met behulp van een goed doordachte gemengde teelt. Bij een gemengde teelt worden verschillende groentesoorten samen aangeplant. Zo kan je een kleurrijk groentebed met sla, wortelen, uien, aardbeien en radijzen creëren.

Bij de planning van je groentebed moet je rekening houden met de groeiwijze van je groenteplanten. Zelfs als de planten er in het begin vrij klein uitzien, kunnen ze na enkele weken al de helft van het groentebed innemen. Ook als de planten te dicht bij elkaar zijn aangeplant, zullen ze concurreren om licht, maar ook om water en voedingsstoffen in de bodem. Gevolg : ze wortels zullen zich niet verder kunnen ontwikkelen en de planten zullen heel compact blijven. Volg dus steeds nauwgezet de plantafstand vermeld op het plantenetiket op.

Houd bij een gemengde teelt ook rekening met de hoeveelheid voedingsstoffen die de planten nodig hebben en de plantenfamilie. Benieuwd welke planten goed bij elkaar passen en welke planten je liever niet combineert? Lees dan zeker ons artikel "Gemengde teelt voor een kleurrijke moestuin - 5 tips".

Beschik je over een groot terrein van meer dan 10 m², dan is wisselteelt een heel goede optie. Daarbij wordt het terrein in 4 percelen van gelijke grootte ingedeeld. Andere benamingen voor wisselteelt zijn teeltrotatie, gewasrotatie en vruchtwisseling. De 4 terreinen worden gelijkertijd gebruikt maar op elk terrein groeien verschillende groentesoorten.

Welke plant op welk terrein komt, hangt af van de voedselbehoeften van de groenteplanten :

• Groentebed 1 : sterk terende gewassen zoals tomaten, aardappelen, grote kolen en pompoenen.
• Groentebed 2 : gemiddeld terende gewassen zoals koolrabi en wortelen.
• Groentebed 3 : zwak terende gewassen zoals radijzen, bieslook en knoflook.
• Groentebed 4 : bodemverbeterende planten die zorgen voor de regeneratie van de bodem of meerjarige gewassen zoals aardbeien.

Bij de wisselteelt verhuizen de groenteplanten elk jaar naar het volgende groentebed. De sterk terende gewassen verhuizen naar het groentebed waar voorheen de bodemverbeterende planten stonden, de zwak terende gewassen verhuizen naar het groentebed waar de middelmatig terende gewassen groeiden.

Het grote voordeel van de wisselteelt is het verbruik van voedingsstoffen. Sterk terende groentegewassen zoals tomaten, courgettes en pompoenen zullen heel goed groeien op een vers bemest terrein. Zij halen in de loop van het seizoen veel voedingsstoffen uit de bodem die ze nodig hebben om te groeien en vruchten te produceren. Het jaar daarop worden planten met een gemiddelde voedselbehoefte (vb. wortels of koolrabi) in dit groentebed aangeplant. Zij hebben iets minder voedingsstoffen nodig. In het derde jaar, wanneer de bodem al intensief is gebruikt, kan je de zwak terende gewassen aanplanten zoals radijzen en sla.

Natuurlijk moet je de bodem net vóór de aanplanting steeds opnieuw voorzien van een verse portie meststof. Planten met een hoge opbrengst hebben echter minder compost nodig.

Wat betekent dit concreet? Als je de bodem net vóór de aanplanting vermengt met compost, een langdurig werkende meststof en een portie verse potgrond, zullen zelfs de sterk terende gewassen zonder probleem elk jaar in hetzelfde groentebed kunnen groeien! Deze optie is ideaal voor mensen die maar één of twee groentebedden ter beschikking hebben en dus de groenten niet elk jaar kunnen verplaatsen. 

Een bijkomend en heel belangrijk argument voor een regelmatige en goed geplande wisselteelt is het voorkomen van plagen. Sommige plagen en plantenziekten die in de grond kunnen overwinteren, hebben zich gespecialiseerd in specifieke plantenfamilies. Als een plant van dezelfde familie in het tweede teeltjaar in het groentebed wordt aangeplant, bestaat het risico dat de nieuwe planten zullen worden aangetast. Om de verspreiding van plagen te voorkomen, moet je daarom de komende drie tot vier jaar een groentesoort planten die tot een andere plantenfamilie behoort. Afhankelijk van de plaag kan het vijf tot zes jaar duren voordat het groentebed terug geschikt is voor de aangetaste plantenfamilie.