Oleander

De oleander (Nerium oleander) is al sinds de Oudheid bekend en is tegenwoordig een van de populairste mediterrane planten in de tuin. Vanaf juni fleurt de plant het balkon of terras op met haar kleurrijke bloemen. De oleander, die ook wel laurierroos wordt genoemd, is inheems van het Middellandse Zeegebied tot in China en India - toch is de plant al meer dan 500 jaar in onze contreien als sierplant terug te vinden bij de adel en bij rijke burgers.

Om te kunnen genieten van een bloemrijke plant, kies je voor je oleander bij voorkeur een zonnig en warm plekje uit. Hoe meer zonlicht de plant krijgt, hoe meer bloemen ze zal ontwikkelen.

Aangezien de oleander niet winterhard is, raden we je aan om de plant in een pot aan te planten. Deze pot kan je in de buurt van een huismuur plaatsen. Je oleander zal kunnen profiteren van de warmte die de muur uitstraalt. Kies voor een plekje dat is beschermd tegen wind en regen. Dit is heel belangrijk voor de dubbele oleandersoorten - de bloemen gaan namelijk heel snel rotten als ze nat worden.

In zijn thuisland groeit de oleander meestal in een leemachtige bodem die rijk is aan kleimineralen. Deze mineralen slaan voedingsstoffen op en geven die opnieuw vrij als de plant ze nodig heeft. Een aangepaste potgrond voor mediterrane planten bevat daarom heel wat kleimineralen en zorgt zo voor gezonde planten met prachtige bloemen.

Bij de aanplanting van je oleander kies je bij voorkeur een zo breed mogelijke pot. Een oleander wortelt namelijk niet diep. Kies bij voorkeur een pot uit terracotta of klei. De wanden zullen het vocht naar buiten afvoeren en zo wateroverlast vermijden. Daarnaast past de kleur van terracotta perfect bij een oleander.

Bedek de bodem van de pot met een drainagelaag (vb. hydrokorrels). Vul de pot op met een aangepaste potgrond voor mediterrane planten en plant je oleander hierin aan.

Vooral jonge oleanderplanten groeien heel snel. Daarom moet de plant om de 1 tot 2 jaar worden verpot in een grotere pot die minimaal 5 centimeter groter is. Oudere planten hoeven pas om de 3 tot 5 jaar verpot te worden. Verpot je oleander aan het begin van het seizoen, in het voorjaar. Als je plant al heel groot is, kan je tijdens het verpotten de takken bij elkaar binden. Zo kan je gemakkelijk te werk gaan.

Planten die in de zon staan, verdampen heel wat water. Dat geldt ook voor de oleander :  de dorstige plant heeft op hete dagen dagelijks extra water nodig.

Een oleander houdt van kalkrijk water. Kraantjeswater is dus ideaal. Giet het water steeds aan de voet van de plant zodat de bladeren en bloemen niet nat worden. Zo vermijd je eveneens schimmelziekten.

Om veel bloemen te kunnen ontwikkelen, heeft een oleander veel energie nodig. In het beperkte volume potgrond waarin de plant is aangeplant, zal de voorraad voedingsstoffen echter snel uitgeput raken. Daarom is het essentieel om regelmatig meststof toe te dienen.

In de groeifase van maart tot oktober kan je 1 maal per week een portie vloeibare meststof toevoegen aan het gietwater. Kies voor een aangepaste meststof die is afgestemd op de specifieke behoeften van mediterrane planten.

Een oleander wordt gesnoeid zodra de takken naar de binnenkant van de kroon beginnen te groeien of de scheuten van onderaf kaal worden. De ideale periode om oleanders te snoeien is in het voorjaar. Hierbij kan je een rozenschaar gebruiken.

Draag tijdens het snoeien handschoenen. Alle delen van de plant zijn namelijk giftig. Het melkachtige plantensap dat tijdens het snoeien vrijkomt, kan huidirritatie veroorzaken.

Als mediterrane plant is de oleander de ijzige temperaturen in onze contreien niet gewoon -  de plant is niet winterhard. Een licht negatieve temperatuur kan de plant nog verdragen. Als er meerdere dagen na elkaar vorst wordt aangekondigd, moet je de plant afdekken met fleece of een deken.

De vuistregel : laat je oleander buiten staan zolang het weer het toelaat zodat de plant zoveel mogelijk direct zonlicht kan opnemen voordat ze de relatief donkere winter tegemoet gaat.

Als tijdens de herfst de eerste nachtvorst optreedt, kan je de potplant naar haar winterkwartier verhuizen. Heb je geen ruimte ter beschikking, dan bieden talrijke kwekerijen “logement” voor je planten aan. Als alternatief kan je natuurlijk kiezen voor de aanplanting van robuustere oleandersoorten die ook in onze contreien tijdens de winter buiten kunnen blijven staan, zoals de roze bloeiende variëteiten ‘Atlas', 'Villa Romaine' en 'Italia' en de roodbloeiende Nerium Oleander 'Hardy Red'.

Niet alleen tijdens de zomer houdt de oleander van veel licht, ook in het winterkwartier heeft de plant veel natuurlijk licht nodig. Een veranda of serre zijn ideaal. In theorie kan je oleander ook in het donker overwinteren, maar hoe minder licht de plant krijgt, hoe koeler de omgeving moet zijn - de temperatuur mag maximaal 10°C bedragen. In een donkere ruimte zal de plant helaas een groot deel van haar bladeren verliezen. Je hoeft je echter geen zorgen te maken : in de lente zal je oleander terug uitlopen.

Tijdens de wintermaanden heeft je oleander duidelijk minder water nodig. Je hoeft dus minder vaak te begieten. Toch mag de potgrond niet uitdrogen. Tijdens het overwinteren heeft je plant helemaal geen voedingsstoffen nodig.

Wanneer je je oleander terug naar het balkon of terras mag verhuizen, hangt af van de weersomstandigheden en de overwintering. Planten die de winter in een koude omgeving hebben doorgebracht, kunnen in principe vanaf april terug buiten worden geplaatst. Oleanders die in een warme ruimte hebben overwinterd, kunnen echter pas midden mei, na de IJsheiligen, hun oorspronkelijke plekje op het terras claimen. We raden je in elk geval aan om de planten geleidelijk aan terug aan het buitenleven te laten wennen. De eerste dagen kies je bij voorkeur voor een (half-)schaduwrijk plekje en moet je direct zonlicht vermijden. Volg nauwkeurig de weersvoorspellingen op alvorens je de plant uit haar winterkwartier haalt.

Als je je winterharde oleander buiten laat overwinteren, is het zinvol om de plant te beschermen tegen extreem koude temperaturen. Je kan de pot op een houten plank plaatsen en in fleece wikkelen. Zorg ervoor dat de wortelkluit niet kan doorvriezen. Om rotvorming te vermijden, moet je de winterbescherming verwijderen zodra de vorstperiode voorbij is. Vergeet niet om je oleanders in vollegrond indien nodig water te geven.

Mediterrane planten zijn meestal niet zo goedkoop. Om je mediterrane hoekje op het balkon of terras verder uit te breiden, kan je je oleander vermeerderen. Dit kan op 4 manieren : via stekken, via delen, via enten en via zaaien. De twee laatste methodes zijn iets ingewikkelder en daarom eerder geschikt voor kwekers en experten. Vermeerdering via stekken is veel eenvoudiger. Hiervoor kan je namelijk scheuten recupereren tijdens de snoeibeurt in de lente.

Vermeerderen via stekken - stap voor stap :

1. Als stek kan je alle bloemloze zijscheuten van maximaal 15 centimeter lang gebruiken. Verwijder met een scherp mes de kop net onder een bladknoop.
2. Verwijder alle onderste bladeren om rot te voorkomen.
3. Stop de stek in een glas water of in een pot met voedselarme potgrond en bedek die met een doorzichtige folie.
4. Plaats de pot of het glas op een lichtrijke en warme plek zonder tocht. Een plekje op de vensterbank of op een verwarming zijn ideaal. De warmte van onderaan zal de wortelvorming namelijk bevorderen.
5. Zodra de eerste langere wortels zijn gevormd, kan je de scheut in een pot met mediterrane potgrond aanplanten. Dit kan normaliter reeds na enkele weken.
6. De toppen van de plant kan je met een snoeischaar verwijderen. Dit zal de vertakking stimuleren.

Vermeerderen via delen - stap voor stap :

Oudere en grotere oleanderplanten kan je ook gemakkelijk vermeerderen via delen. Zo kan je genieten van twee planten van ongeveer dezelfde grootte.

1. Haal je oleander uit de pot en snijd de wortelkluit doormidden zodat er aan beide kanten evenveel scheuten groeien. Gebruik hierbij - afhankelijk van de grootte van de plant - een scherp mes, een bijl of een spade.
2. Geef de wortels uitvoerig water.
3. Plant beide plantendelen aan in een afzonderlijke pot gevuld met aangepaste potgrond.

Een oleander laat geleidelijk aan zijn oude, losse bladeren afvallen - in dat geval hoef je je geen zorgen te maken. Als de bladeren van je mediterrane plant echter geel kleuren en de plant heel wat bladeren verliest, dan moet je snel handelen voordat je plant onderaan kaal wordt. Alle mogelijke oorzaken moeten daarbij worden onderzocht :

1. VERKEERDE STANDPLAATS : een oleander is een echte zonneklopper. De plant houdt van zonlicht en warmte. Als ze maar langs één zijde of misschien helemaal geen licht krijgt, zullen de bladeren geel worden.
2. TE WEINIG WATER : een van de meest voorkomende oorzaken van gele oleanderbladeren is een droge wortelkluit. Stop regelmatig een vinger in de potgrond om te controleren of je oleander extra water nodig heeft. Dit is vooral belangrijk op warme zomerdagen. Ook een voldoende grote pot is een voordeel : als je oleander te weinig plaats ter beschikking heeft, zal de potgrond namelijk sneller uitdrogen.
3. VOEDINGSTEKORT : als je oleander te weinig voeding krijgt, zullen de bladeren geel kleuren. De plant heeft voornamelijk stikstof nodig, maar ook ijzer en magnesium voor diepgroene bladeren. Ben je vergeten te bemesten, dan doe je dat best zo snel mogelijk. De plant stopt namelijk eerst al haar energie in de jonge bladeren. Het duurt dus meestal een jaar tot je oleander is hersteld na een voedingstekort.

Niet alleen een slecht onderhoud, maar ook ziekten en plagen kunnen gele bladeren en andere schade aan je oleander veroorzaken.

Een van de meest voorkomende ziekten is ongetwijfeld oleanderkanker. Deze ziekte wordt door bacteriën veroorzaakt en herken je aan de zwarte gezwellen op de bladeren. Als je plant is aangetast, moet je de getroffen takken verwijderen zodat de ziekte zich niet verder kan verspreiden. Gooi de takken bij het GFT-afval om een nieuwe besmetting te voorkomen.

Oleanders worden ook vaak aangevallen door insecten, met name oleanderbladluizen. Zij zuigen het plantensap op, waardoor de plant fors verzwakt. Tegelijkertijd scheiden de gele insecten een kleverige honingdauw af waarop zich schimmelziekten kunnen ontwikkelen. Bij een zwakke aantasting kan je de insecten eenvoudigweg van de plant afspoelen en verzamelen. Bladluizen kunnen zich echter heel snel vermeerderen. Bij een sterke besmetting kan je beter een insectenbestrijder toepassen.

Merk je geelwitte stippels op de bladeren op? Dan is je oleander vermoedelijk aangetast door spint. Ze zijn amper met het blote oog te zien maar kunnen de plant zwaar beschadigen. Ook spint zuigt het plantensap uit de plant. Wil je deze boosdoeners zo snel mogelijk weg, dan kan je je plant naar een zo luchtig mogelijke locatie verplaatsen. De aantasting kan natuurlijk ook met behulp van een insectenbestrijder opgelost worden.

Als je je oleander op een warme locatie laat overwinteren, dan moet je de plant regelmatig controleren. Vooral schildluizen voelen zich in het winterkwartier in hun nopjes. Controleer steeds nauwgezet de onderzijde van de bladeren, want daar verschuilen de insecten zich het liefst. Ook de kleverige honingdauw kan de aanwezigheid van schildluizen verraden. Als je de aantasting pas laat ontdekt, kan je de plant enkel redden door fors te snoeien. De achtergebleven schildluizen kan je dan bestrijden met een aangepast product.