Tomaat, tomatenplant

In soep, in sauzen, in salades of gewoon als tussendoortje : geen enkele groente is zo veelzijdig als de tomaat. De gezonde vrucht wordt niet alleen steeds populairder onder hobbykoks, maar ook onder hobbytuiniers. We laten je zien hoe je de heerlijke groenten gemakkelijk in de tuin of op het balkon kan kweken.

De tomatenplant (Solanum lycopersicum) behoort tot de nachschadegewassen. De plant komt oorspronkelijk uit Midden- en Zuid-Amerika en heeft in de 16e eeuw ook Europa bereikt. Aanvankelijk werd ze gebruikt als sierplant omwille van haar mooie, rode vruchten. Pas later heeft de tomaat haar weg gevonden naar de keuken. Er ontstonden nieuwe variëteiten die meer vruchten ontwikkelen. Tegenwoordig bestaan er meer dan 1.000 verschillende tomatensoorten.

Tomaten zijn niet alleen beschikbaar in verschillende vormen, kleuren en groottes, maar ook met verschillende smaken, van zoet-fruitig tot sterk en aromatisch, wat verschillende mogelijkheden biedt in de keuken.

Tomaten worden opgedeeld volgens vrucht- en groeiwijze : de belangrijkste groepen zijn de stamtomaten, struiktomaten, vleestomaten en kerstomaten of cocktailtomaten. Stamtomaten vormen een lange hoofdscheut terwijl struiktomaten eerder dicht en compact groeien en kortere scheuten hebben. Ook ongebruikelijke tomatensoorten zoals de gestreepte zebratomaten of de gele en groene kerstomaten zorgen voor een interessante afwisseling in de moestuin. 

Afhankelijk van de soort kunnen tomatenplanten 20 centimeter tot wel 2 meter hoog worden. Vanaf mei zullen leuke gele bloemetjes de groenteplant sieren. Deze bloemetjes worden door honingbijen, hommels en andere pollenverzamelaars bestoven. Deze vruchtgroente die jaarlijks wordt geteeld, kan geoogst worden tot de eerste koude herfstnachten.

Bij het kweken van tomaten heb je de keuze om kleine zaailingen te kopen of om de tomaten rechtstreeks uit zaadjes te laten opgroeien. De ideale periode om te zaaien is in maart. Voor het kweken van tomaten buitenshuis moet je rekening houden met de IJsheiligen. Vanaf midden mei kan je de vorstgevoelige planten laten genieten van de buitenlucht om zo smaakvolle vruchten te ontwikkelen. Via deze link ontdek je alles over het zaaien van tomaten en het verzorgen van jonge tomatenplantjes.

De dagen worden langer en de nachten worden warmer - de ideale tijd om de jonge tomatenplantjes die je hebt gezaaid of gekocht, uit te planten. Om de warmteminnende plant te beschermen tegen nachtvorst, plant je ze best na de IJsheiligen in mei uit. Bij het uitplanten kan je de tomatenplanten een plekje op het balkon, op het terras, in de serre of in de tuin toewijzen. Er zijn echter enkele factoren waarmee je moet rekening houden bij het kiezen van de juiste locatie.

Tomaten geven allereerst de voorkeur aan een voedingsrijke, goed doorlatende en luchtige bodem. Voor het uitplanten kan je een speciale tomatenmeststof met langdurige werking met de grond vermengen. Daarnaast kan je in de herfst of in de lente compost in je groentebedden strooien. De actieve micro-organismen in de bodem voorzien je tomatenplanten bij de aanplanting in mei van waardevolle voedingsstoffen.

Daarnaast zijn tomaten echte zonnekloppers. Ze zijn vooral blij met een zonnige en warme plek waar ze beschut staan tegen regen en wind. Wat betreft de teeltmethode heb je tal van mogelijkheden. Voor je balkon of terras zijn bijvoorbeeld hang- of struiktomaten heel geschikt. Zorg ervoor dat de pot groot genoeg is zodat de planten voldoende ruimte hebben voor een gezonde groei.

Als je je tomatenplanten buiten wilt aanplanten, kan je kiezen voor aangepaste buitentomaten die heel resistent zijn tegen ziekten. Zo blijven je planten, ondanks de zomerse stortbuien, gespaard van allerlei schimmelziekten zoals de tomatenziekte. Zorg dat je de juiste gezelschapsplanten uitkiest : compact groeiende en warmtelievende planten zoals basilicum, wortelen of spinazie zijn ideaal. Ook bloeiende klimkers, goudsbloemen en afrikaantjes worden graag in de buurt van tomaten aangeplant. Aardappelen daarentegen houd je best zo ver mogelijk van je tomatenplanten. Aardappelen die besmet zijn met de aardappelziekte kunnen namelijk vaak omstaande tomatenplanten aantasten. Deze schimmelziekte (Phytophthora infestans) kan bovendien in de bodem overwinteren. Hierdoor kunnen je tomaten in het voorjaar direct besmet worden. Als je je planten liever in het groentebed aanplant, plant ze dan zeker niet op dezelfde plek waar voorheen aardappelen zijn gekweekt.

Tomatenplanten voelen zich bijzonder comfortabel in een serre. Zorg er in dat geval voor dat je de serre dagelijks voldoende verlucht. Zo vermijd je een te hoge luchtvochtigheid. Je kan je tomaten ook in een aangepaste kweekkas laten opgroeien. Deze mini-serre uit folie biedt je planten namelijk de ideale bescherming tegen regen en wind maar laat - dankzij de open constructie - wel voldoende zon en frisse lucht door.

Om je planten meer stabiliteit te bieden en ervoor te zorgen dat ze krachtig groeien, raden we je aan om de jonge tomatenplanten iets dieper aan te planten dan ze eerst in de pot waren aangeplant. Als het gaat om een geënte plant, dan moet het entpunt altijd bovengronds zichtbaar zijn. Als de tomatenplanten heel hoog zijn, dan bied je ze best extra steun zodat ze in de loop van de zomer niet onder het gewicht van de vruchten afbreken. Hiervoor zijn tomatenspiralen uit roestvrij staal heel geschikt. Bevestig de plant bij voorkeur meteen bij de aanplanting aan de spiraal met behulp van touwtjes.

Of ze nu in de volle grond of in de serre worden aangeplant : tomaten hebben plaats nodig. Houd rekening met een afstand van ongeveer 60 centimeter tussen de planten. Voorzie ook een afstand van ongeveer 80 centimeter tussen de plantenrijen. Dit zorgt voor een betere luchtcirculatie en zorgt ervoor dat je voldoende ruimte hebt om de tomaten te plukken eens ze rijp zijn. Stamtomaten kan je probleemloos in een pot met een diameter van minimum 30 centimeter aanplanten.

Schimmelziekten zoals Phytophthora kunnen zich in de bodem verschuilen en de wortels van je planten in het groentebed aantasten. Daarom raden we je aan om regelmatig de plantlocatie van je tomaten aan te passen. Tomatenrassen die heel goed bestand zijn tegen de tomatenplaag zullen het meestal niet erg vinden als je ze twee tot drie jaar op dezelfde plaats in het tuinbed aanplant. Vooral bij geënte tomaten is de kans op een aantasting door bodemziekten relatief beperkt.

Kies bij voorkeur elk jaar een nieuwe plaats voor de teelt van je tomaten of breng een portie verse grond aan. Normaliter is het voldoende als er ongeveer vier jaar verstrijken voordat je de tomatenplant opnieuw in oorspronkelijke bed aanplant. In de tussentijd kan je planten van andere families in het bed planten. Een tussencultuur met bijvoorbeeld goudsbloemen of Oost-Indische kers is bijzonder mooi.

Een gezonde, stevige tomatenplant die veel smaakvolle vruchten ontwikkelt - dat is ongetwijfeld het doel van elke gepassioneerde tomatenliefhebber. Maar waarmee moet je rekening houden?

In deze blog heb we voor jou vijf snelle en praktische tips samengevat.

Direct na de aanplanting verheugt je tomatenplant zich op een ruime portie water zodat de kluit zich goed in de tuingrond kan wortelen. Eenmaal de wortels van de plant zich voldoende hebben ontwikkeld, moet je gelijkmatig en regelmatig water geven. Vooral op zeer warme dagen hebben tomatenplanten heel veel water nodig. Als je merkt dat de bodem opgedroogd is en de bladeren slap naar beneden hangen, dan is het tijd om opnieuw water te geven. Maar opgelet : tijdens de hete middaguren kan het zijn dat de plant haar bladeren laat hangen, hoewel ze voldoende water ter beschikking geeft. We raden je dan ook aan om pas 's avonds of in de vroege ochtend water te geven. Zo ben je zeker dat een watertekort effectief de oorzaak is van de slap hangende bladeren.

Stop eerst je vingers enkele centimeters diep in de potgrond om te controleren of je tomatenplant een verse portie water nodig heeft. Daarbij is het belangrijk dat je heel langzaam water geeft. Zo kan het water gelijkmatig tot aan de wortels onderin de pot doordringen.

Let erop dat je steeds water geeft aan de voet van je tomatenplant en zeker niet over de bladeren. Zo kan je vermijden dat de plant wordt aangetast door schimmelziekten. Vochtige bladeren geven schimmelziekten namelijk vrij spel. Geef bij voorkeur 's ochtends water, zodat het water dat eventueel op de bladeren is terecht gekomen, gedurende de dag weer kan opdrogen.

Tomaten behoren tot de groep van sterk terende gewassen. De populaire groenteplant heeft daarom heel veel voedingsstoffen nodig om gezond te kunnen groeien en heerlijke, smaakvolle tomaten te kunnen vormen.

Bezorg je tomatenplant één maal per week voedingsstoffen tijdens de bloeiperiode en tijdens de vruchtvorming. Hierbij raden we aan kaliumrijke meststof aan. Kalium helpt de plant namelijk bij de ontwikkeling van de tomaten. Volg bij het strooien van de meststof steeds de aanbevelingen op de verpakking op.

Om te kunnen genieten van een zo rijk mogelijke oogst, is het belangrijk om de tomatenplanten regelmatig te dieven. Hierbij worden de zogenaamde kleine zijscheuten, die tussen twee reeds uitgegroeide hoofdscheuten groeien, verwijderd. In onze blog ontdek je de verschillende voordelen van het tomaten dieven en hoe je hierbij te werk gaat.

In augustus kan je zowel de uiteinden van de scheuten als de nieuwe bloemen van je tomatenplant terugsnoeien. Dan kunnen er namelijk geen nieuwe vruchten rijpen. Door te snoeien, geef je je groenteplant voldoende energie om de reeds aanwezige tomaten verder te laten rijpen. Ook de onderste bladeren van de plant kan je tijdens de zomer regelmatig verwijderen om zo de uitbreiding van schimmelziekten te vermijden die zou kunnen ontstaan na het water geven. 

Gebruik bij het snoeien een propere snoeischaar of een scherp mes om beschadigingen en infecties bij het snoeien te vermijden.

De gevaarlijkste en meest voorkomende plaag bij tomaten is Phytophthora. Deze schimmelziekte kan je herkennen aan de bladeren en later ook de vruchten die bruin kleuren. Naast deze ziekte kunnen tomatenplanten echter ook aangetast worden door witte vliegjes of bladluizen. In dit artikel lees je hoe je de drie meest voorkomende plagen bij tomaten in een vroeg stadium kan herkennen en behandelen.

In juli zal je al van de eerste zelf gekweekte tomaten kunnen genieten. Bij tomatenplanten in een serre zijn de tomaten soms zelfs vroeger rijp. Normaliter kan je tomaten oogsten tot de eerste nachtvorst in de herfst. De vruchten zijn in principe oogstrijp als ze een mooie kleur hebben. Als je bijvoorbeeld een plant met gele vruchten hebt aangeplant, zullen de vruchten na verloop van tijd niet rood kleuren, maar zullen ze van de plant vallen als ze niet geoogst worden. Je kan controleren of de tomaten klaar zijn om te oogsten door de vrucht lichtjes in te drukken. Als de tomaten onrijp zijn, zullen ze keihard aanvoelen. Groene, onrijpe tomaten zijn trouwens giftig vanwege hun solaninegehalte, wat typerend is voor nachtschadegewassen.

Maak je echter geen zorgen wanneer je op het einde van het oogstseizoen nog lichtgroene tomaten aan je plant ontdekt : je kan ze gemakkelijk laten narijpen. Hiervoor hoef je de onrijpe tomaten enkel in krantenpapier of in een zak te wikkelen en ze op een warme, vochtige locatie te leggen.

Tip : leg een appel bij de tomaten. Appelen bevatten ethyleen, een rijpingsgas dat het rijpingsproces van je tomaten zal bevorderen. Zo kan je al na korte tijd genieten van rijpe tomaten met een heerlijke smaak!

Kan je geen genoeg krijgen van die heerlijke tomaten uit je tuin? In dit artikel ontdek je een stappenplan dat je uitlegt hoe je na de oogst van je tomaten de zaden kan recupereren om volgend jaar te gebruiken.

Als je beslist om tomaten zelf uit te zaaien, zal je vroeg of laat zeker worden geconfronteerd met de keuze tussen zaadvaste tomatenplanten en hybride tomaten. De verschillende types zaden beïnvloeden de eigenschappen van de zaailingen.

In het artikel "Tomatenzaden oogsten" vind je uitgebreide informatie over de verschillende types tomatenzaden. Zo ben je zeker van een succesvolle oogst zonder vervelende verrassingen!